Tak zwana „Sztuczna inteligencja” (AI) jest umiejętnością rozwiązywania problemów i podejmowania decyzji przez urządzenia wytworzone sztucznie (takie jak komputery czy maszyny). AI to przede wszystkim zestaw narzędzi, które oferują wiele możliwości (takich jak m.in. automatyczne rozpoznawanie obiektów na zdjęciach, liczenie czy generowanie tekstu, obrazu lub dźwięku).
Co ciekawe, terminu „sztuczna inteligencja” po raz pierwszy użył amerykański informatyk i laureat nagrody Turinga – John McCarthy, w 1956 roku. Natomiast to w obecnych czasach AI zyskała na popularności i jest coraz częściej wykorzystywana.
ZAGROŻENIA
Sztuczna inteligencja daje obecnie wiele możliwości. Jednak budzi również wątpliwości, że z czasem może wymknąć się spod kontroli człowieka i doprowadzić nawet do zagłady ludzkości. Brzmi to jak scenariusz filmu science-fiction, jednak z uwagi na zaskakująco szybki rozwój AI obawy te mogą być zasadne.
Sztuczna inteligencja może być zagrożeniem przede wszystkim, jeżeli zostanie nieodpowiednio zastosowana, np. kiedy trafi w ręce cyberprzestępców. Dzięki możliwości automatycznego generowania obrazu, dźwięku czy tekstu mogą oni podszyć się pod tożsamość wybranej osoby czy instytucji w celu wyłudzenia danych osobowych bądź pieniędzy potencjalnej ofiary.
ROZPORZĄDZENIE O SZTUCZNEJ INTELIGENCJI („AI ACT”)
Rosnącą popularność AI dostrzegły również instytucje unijne. Projekt legislacyjny rozporządzenia o sztucznej inteligencji został zaproponowany przez Komisję Europejską w kwietniu 2021 r. Artificial Intelligence Act (nazywany „AI ACT”) to rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady UE, którego projekt 14 czerwca br. został na razie przyjęty większością głosów parlamentarzystów. Aktualnie odbywają się negocjacje z Radą UE oraz państwami członkowskimi w sprawie ostatecznej wersji aktu. Nie wiadomo więc kiedy dokładnie akt zacznie obowiązywać. Według przewodniczącego komisji specjalnej Parlamentu Europejskiego ds. Sztucznej Inteligencji celem jest przyjęcie go do końca tego roku.
Nowe przepisy mają formę rozporządzenia, w związku z czym będą obowiązywały bezpośrednio w każdym państwie członkowskim bez konieczności implementacji do krajowego porządku prawnego w postaci przepisów krajowych. AI ACT ma z jednej strony ograniczyć zagrożenia związane ze sztuczną inteligencją, z drugiej zaś promować jej etyczne wykorzystanie i nie hamować jej rozwoju.
Zdaniem europosła Kosmy Złotowskiego (jedynego parlamentarzysty z Polski zaangażowanego w tworzenie regulacji) „Akt o sztucznej inteligencji nie został pomyślany jako regulacja, która będzie obowiązywać w niezmienionym kształcie przez lata, ale ma być modyfikowana w efekcie przeglądu jej skuteczności, który KE musi regularnie wykonywać. Chcemy powiedzieć, że ta technologia może być czasami niebezpieczna, że UE będzie stać na straży bezpieczeństwa użytkowników, a jednocześnie chcemy, aby ta technologia się rozwijała, także w Europie, a nie tylko w USA czy Chinach”.
NAJWAŻNIEJSZE ZAŁOŻENIA ROZPORZĄDZENIA
Akt ma na celu uregulowanie w sposób zharmonizowany przepisów dotyczących wprowadzania do obrotu oraz wykorzystywania systemów sztucznej inteligencji w UE. Rozporządzenie wyróżnia następujące poziomy ryzyka zastosowania sztucznej inteligencji: niedopuszczalny, wysoki oraz ograniczony. Na operatorów dostarczających sztuczną inteligencję wysokiego ryzyka będą nałożone konkretne wymogi i obowiązki.
Akt ma zakazać wykorzystywania możliwości AI, które stwarzają niedopuszczalne ryzyko. Będzie to m.in. scoring obywateli (czyli ich klasyfikacja) i zdalne systemy identyfikacji biometrycznej „w czasie rzeczywistym”, które mogą rozpoznawać twarz (do celów egzekwowania prawa w przestrzeni publicznej). Zakazane ma być także wykorzystywanie AI w celu manipulowania zachowaniem ludzi ze względu na ich wiek, zaburzenia psychiczne czy niepełnosprawność ruchową (np. za pomocą zabawek aktywowanych głosem, zachęcających dzieci do niebezpiecznych zachowań).
Rozporządzenie będzie regulować też generatywne systemy sztucznej inteligencji (takie jak ChatGPT), które będą musiały spełniać wymogi przejrzystości przekazywanych informacji. Oznacza to w szczególności zaprojektowanie narzędzia w taki sposób, aby nie mogło ono publikować nielegalnych treści oraz respektowało prawa autorskie.
SZTUCZNA INTELIGENCJA A OCHRONA DANYCH OSOBOWYCH
Sztuczna inteligencja jest wykorzystywana m.in. do przetwarzania danych osobowych, co z kolei stwarza ryzyko utraty kontroli nad tym przetwarzaniem nie tylko z perspektywy podmiotu danych, ale nawet administratora.
RODO reguluje przetwarzanie danych z wykorzystaniem sztucznej inteligencji poprzez art. 22 (ten temat zostanie bliżej przybliżony w listopadzie na łamach naszego bloga), który dotyczy zautomatyzowanego podejmowania decyzji. Przepis ten daje podmiotowi danych możliwość niepodlegania decyzjom opartym wyłącznie na zautomatyzowanym przetwarzaniu (w tym profilowaniu), gdy wywołuje to wobec tej osoby skutki prawne lub w podobny sposób istotnie na nią wpływa. Jednocześnie wskazuje, kiedy tego rodzaju przetwarzanie jest prawnie dopuszczalne.
AI Act nie wskazuje wprost zależności między sztuczną inteligencją a ochroną danych osobowych. Wyjątkiem są przepisy dotyczące obowiązków operatorów sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka. Będą oni musieli dopełnić obowiązek informacyjny z art. 13 RODO względem osób, których przetwarzane dane dotyczą. Obowiązek ten jest już na nich nałożony na mocy RODO (jako na administratorów), jednak ciężko stwierdzić, czy podmioty te się z niego wywiązują, dlatego postanowiono dodatkowo podkreślić go w nowych przepisach.
CZY ROZPORZĄDZENIE OGRANICZY RYZYKO ZWIĄZANE ZE SZTUCZNĄ INTELIGENCJĄ?
Rozporządzenie regulujące wykorzystywanie sztucznej inteligencji jest aktem bez wątpienia potrzebnym. Z jednej strony będzie on stanowił próbę ujęcia w ramy prawne AI, z drugiej zaś ograniczy jej wykorzystanie w celach niepożądanych i zagrażających bezpieczeństwu oraz prywatności.
Należy mieć jednak na uwadze fakt, że sztuczna inteligencja rozwija się w zaskakująco szybkim tempie. Oznacza to, że przepisy przegłosowane w czerwcu z każdym dniem mogą być coraz mniej aktualne. Dlatego konieczne jest bieżące monitorowanie przez unijne organy treści rozporządzenia pod kątem jego ewentualnej nowelizacji i dostosowania do rozwoju AI.